We krijgen in 2025 weer een eigen bibliotheek in Mook en Middelaar. Of toch niet?
Sinds 2012 heeft onze gemeente geen bibliotheek meer. Dat is uitzonderlijk, er zijn in Nederland maar 12 gemeenten (van de 342) zonder bibliotheek (i). Sommige maken in plaats daarvan gebruik van vervangende voorzieningen zoals de bibliobus, andere hebben afspraken gemaakt met hun buurgemeente over het gebruik van de bibliotheekvoorzieningen aldaar.
In onze gemeente resteerden na 2012 slechts een bescheiden subsidie aan de door vrijwilligers gerunde lees- en ontmoetingspunten en aan Biblioplus voor een beperkt schoolprogramma op de drie basisscholen, bij elkaar € 50.000 per jaar. Ter vergelijking: gemeenten met minder dan 50.000 inwoners gaven in 2022 gemiddeld iets meer dan € 23 per inwoner uit aan hun bibliotheekvoorziening, bijna 4x zoveel (ii).
Vanaf 2025 wettelijk verplichting voor elke gemeente
Vanaf 2025 zijn gemeenten wettelijk verplicht om ervoor te zorgen dat alle inwoners binnen redelijke afstand toegang hebben tot een volwaardige openbare bibliotheekvoorziening die voorziet in 5 maatschappelijke functies:
Ter beschikking stellen van kennis en informatie
Bieden van mogelijkheden tot ontwikkeling en educatie
Bevorderen van lezen, laten kennismaken met literatuur
Organiseren van ontmoeting en debat
Laten kennismaken met kunst en cultuur
Gemeenten krijgen hiervoor structureel extra geld uit het Gemeentefonds, voor onze gemeente is dat € 24.000 per jaar. Ook konden ze eenmalig tot 80% van de kosten, die voor het uitbreiden of oprichten van een bibliotheek nodig zijn om aan deze zorgplicht te voldoen, gesubsidieerd krijgen door het Rijk, de zogeheten Speciale Uitkering Openbare Bibliotheken.
Behoefte aan bibliotheekvoorzieningen
Bijna 18% van onze inwoners is lid van een bibliotheek elders. Dat is in lijn met de buurgemeenten (19%). Er is blijkbaar behoefte aan de voorzieningen die door een bibliotheek worden geboden. Overigens hebben we in verhouding tot de buurgemeenten wel minder jeugdleden (60% tegen 71%) (iii).
Door de basisscholen en de vrijwilligers van de schoolbibliotheken is er bij de gemeente op aangedrongen om over te stappen op het uitgebreide schoolprogramma van Biblioplus (iv).
Dienstverlening van overheden en bedrijven is steeds vaker digitaal, en niet altijd eenvoudig. Zo’n 20% van alle Nederlanders heeft hier moeite mee, in onze gemeente gaat het naar schatting om 18%, ofwel ongeveer 1400 inwoners. Daarom zijn vanaf 2019 de Informatiepunten Digitale Overheid tot stand gekomen. Dit zijn laagdrempelige, fysieke hulploketten in lokale bibliotheken waar mensen terecht kunnen met vragen over online (overheids)dienstverlening. Ongeveer 90% van alle gemeenten beschikt over een of meer Informatiepunten (v). Het Rijk geeft hiervoor subsidie, voor onze gemeente is dat € 7.190 per jaar.
Daarnaast verzorgen bibliotheken taalcursussen, fungeren ze als ruimte voor ontmoeting en debat, en als podium voor kunst en cultuur.
Gemeente says no
Een en een is twee, dus is er in 2025 weer een bibliotheek in onze gemeente, zou je denken. Maar nee, dat is buiten de gemeente gerekend. Die houdt vast aan het in 2012 ingenomen standpunt dat er geen geld is voor een bibliotheek en dat die ook niet nodig is. De gemeente heeft dan ook geen aanvraag gedaan voor de Speciale Uitkering, ook niet na navraag door het Rijk (vi).
Hoe verder?
Op de raadsinformatieavond van 23 mei heeft de gemeente drie scenario’s gepresenteerd (vii):
Niks doen.
Toegang tot de bibliotheek in een buurgemeente: samenwerking met en (basis)financiering aan BiblioPlus o.b.v. gastgebruikafspraak
Excl. dienstverlening op maat in Mook en Middelaar (€ 40.000 / jaar extra)
Incl. dienstverlening op maat in Mook en Middelaar (€ 150.000 / jaar extra):
BoekStart (0-4-jarigen)
VoorleesExpress (2-8-jarigen)
Bibliotheek op School Compleet (4-12-jarigen)
Informatiepunt Digitale Overheid (ouderen, praktisch opgeleiden, inwoners met NT2-achtergrond)
Taalhuis (inwoners met NT1-achtergrond), taalcafé en/of individuele taalbegeleiding (inwoners met NT2-achtergrond)
Maatschappelijke programmering (cursussen, trainingen, workshops, debatten, etc. (n.t.b.))
Volwaardige eigen bibliotheek (€ 200.000 / jaar extra)
Alleen in de scenario’s 2.b en 3 voldoet de gemeente met zekerheid aan de wettelijk gestelde eisen.
Oproep aan de gemeente
Ja, een bibliotheek kost geld en de middelen van de gemeente zijn niet oneindig. Maar blijf niet hangen in het oude riedeltje en zet met volle overtuiging in op de realisatie van een volwaardige bibliotheekvoorziening. Steek je licht op bij andere kleine gemeenten. Van de overige 20 gemeenten met minder dan 12.000 inwoners hebben er 16 een eigen bibliotheek. Dat moet bij ons toch ook kunnen?
De gemeente geeft nu jaarlijks € 50.000 uit en krijgt daarnaast vanaf 2025 € 32.000 subsidie van het Rijk. Dan is er voor de bekostiging van scenario 2.b bijvoorbeeld nog € 68.000 nodig, plus de kosten voor huisvesting, zeg bij elkaar € 100.000 per jaar. Dat is maar een fractie van de miljoenen die de gemeente de afgelopen drie jaar heeft overgehouden. Waarom niet een paar procent daarvan besteden aan een voorziening die waardevol is, waar behoefte aan is, en die bovendien verplicht is?
Hans van der Weijden
Mook
i https://www.bibliotheeknetwerk.nl/publicaties/dossier-bibliotheekstatistiek-2022/openbare-bibliotheekvoorzieningen
ii https://www.bibliotheeknetwerk.nl/dashboard/dashboard-bibliotheekstatistiek
iii https://www.cbs.nl/-/media/_excel/2024/08/240212_bibliotheekleden_naar_provincie_v2.xlsx
iv Gemeenteraad Mook en Middelaar Raadsinformatieavond 23-5-2024, bijlage bij punt 4
v https://vng.nl/sites/default/files/2022-12/Informatiepunten%20Digitale%20Overheid.pdf
vi Gemeenteraad Mook en Middelaar Commissie Begroting en Rekening 26-10-2023, bijlage bij punt 4
vii Gemeenteraad Mook en Middelaar Raadsinformatieavond 23-5-2024, bijlage bij punt 4
