Vrijdag 13 maart hebben we toch in Middelaar 75 jaar bevrijding kunnen vieren met de ouderen en de jongeren uit Middelaar en Milsbeek. Even dachten we dat het moest worden afgezegd maar na overleg met Charlotte, de directrice van beide scholen, hebben we besloten de kinderen en de ouderen apart te houden om ons zo aan de afspraken naar aanleiding van het corona-vrius te houden.
Het was een afsluiting van een reeks vieringen van 75 jaar bevrijding, die op 3 maart begon in Wellerlooi. De kinderen van de groepen 7 en 8 van Wellerlooi,/Well, Afferden, Siebengewald, Bergen/ Nieuw Bergen, Milsbeek en Middelaar hebben allemaal de belevenistocht gelopen om zich bewust te worden van alle ontberingen die hun voorouders in de tweede wereldoorlog hebben ondergaan. Deze belevenistocht was mogelijk gemaakt door de mensen van stichting Tijd(s)lijn en onderdeel van het hele project Lèvesloop…en trug. https://www.levesloop.nl/ Zij zijn een aantal jaren geleden begonnen met gesprekken te voeren met de ouderen in onze dorpen die de evacuatietocht nog hadden meegemaakt. Daarvan zijn sommigen inmiddels al overleden maar hun verhalen leven voort. In Middelaar waren dat Theo Sengers en Piet Siebers. Deze gesprekken hebben zij verwerkt in het muziekthater Lèvesloop….. en trug, dat gebaseerd is op het dagboek van Mimi Janssen uit Middelaar, de moeder van Tineke Rabou. Zij heeft dit beschikbaar gesteld. De voorstellingen hebben in oktober 2019 plaatsgevonden bij de Maria Roepaen in Ottersum. Daar hebben zij de sfeer zo weten te treffen dat iedereen er erg van onder de indruk was. De muziek en liedjes van Manuel Hermsen waren prachtig en hij heeft zelfs mij aan het zingen gekregen, wat heet ik krijg de muziek niet meer uit mijn hoofd en kan het nog moeiteloos meezingen, merkte ik gisteren. Voorafgaand aan de voorstellingen is een ontmoetingsdag gehouden waar de geëvacueerde bewoners werden herenigd met gastvrije inwoners uit de omgeving van Utrecht, Doesburg en zelfs Groningen, waar zij na de tocht terecht kwamen. Velen hadden elkaar al 75 jaar niet meer gezien en dat was dus een emotioneel weerzien. De interviews met degenen die de evacuatietocht hadden gelopen werden vertoond en er werd een voorproefje van het muziektheater vertoond.
Het laatste onderdeel dat de stichting Tijd(s)lijn heeft neergezet was dus de belevenistocht voor de jongeren uit onze dorpen omdat de verhalen over de verschrikkingen uit die tijd niet verloren mogen gaan. Wederom maakten zij van niets iets en dat vind ik zo knap. Je denkt hoe moet dit allemaal goed komen maar uiteindelijk is alles meer dan goed, het staat als een huis. Bia’s gedachten uitgewerkt door en met haar uitstekende team om haar heen, worden aan de kinderen overgebracht. Ook het werkboek dat in de klas werd besproken, zag er weer prachtig uit, mede dankzij de mooie foto’s en lay-out van Nuran Gelici. Heel erg bedankt hiervoor. Hoe dat ging zal ik in het verslag van de dag in Middelaar uit de doeken doen.
Nina (Janssen) kwam met de vraag of we de ouderen in Middelaar konden betrekken bij de belevenistocht. Na enig overleg met Kosien en Karin van de Koppel ( dan weet iedereen wie we bedoelen. Clara ook bedankt voor het mogelijk maken) en Pedro Peters Sengers, die iedereen samen met Kosien en Ria van oorlogseten voorzag, hadden we bedacht dat de Dörpskamer hier invulling aan kon geven.
Om 8.00 uur begonnen we met de voorbereidingen op school. Dat hield dus in dat iedereen koffie van Toon (bedankt nog) kreeg op school en de tocht werd doorgesproken. De gewonden werden strategisch neergelegd en de jute zakken die mee moesten ook. Burgemeester Willem Gradissen kwam er ook al aan. Hij had aangegeven dat hij een stuk van de tocht zou meelopen en ook bij de ouderen een gedeelte zou willen meemaken. Dat werd natuurlijk door deze vliegende reporter geregeld. De kinderen uit Milsbeek kwamen op de fiets aan en werden via de school (anders zagen ze de gewonden op voorhand al liggen) naar de gymzaal geleid, samen met de Middelaarse kinderen. Ondertussen hadden de soldaten zich in hun pak gestoken, na enig passen en meten. Jan en Wim, resp. als Duitse en Engelse soldaat, begonnen met hun voordracht over wie goed en slecht was in de oorlog en daarna gingen ze op pad met Nina en Veronique voorop. Gelukkig waren soldaten Hans en Peter er ook nog bij om samen met de vrijwilligers en leerkrachten, iedereen in het gelid te laten lopen. Ze moesten de zakken meenemen met hun belangrijke bezittingen en eten en drinken voor onderweg, en hun gewonde familieleden. Deze laatste werden snel naar dokter Iet en zuster Petra in het ziekenhuis op het dorpsplein gebracht. Daar kregen ze te horen dat ze hun geliefde familieleden moesten achterlaten, dat was in de oorlog ook zo, en dat ze door moesten en niet wisten of ze ze ooit nog terug zouden zien. De tocht ging verder naar de dorpsgrens van Middelaar waar ze moesten zaklopen en met piepers de vijand moesten bekogelen. Toen weer verder naar de tuin van Steef en Everdien , waar ze ranja en appels kregen. Deze appels kwamen uit Mook van appelboer Wim Voet die ze voor deze tocht beschikbaar had gesteld zodat ze niet van de honger zouden omkomen. Wim bedankt daarvoor. Bij de verharde weg was de grenspost en daar moesten ze voorbij die strenge Duitse soldaten zien te komen met hun zakken en ontsnappen naar Dushi. Daar wachtte meester Sjaak hen op maar wacht eens dat was meester Sjaak niet. Het was een boer die teruggekomen na de evacuatietocht, alle stenen van zijn verwoeste huis eerst moest afbikken om weer te hergebruiken voor een ander huis dat iets minder verwoest was en hiermee weer kon worden afgebouwd. Waarschijnlijk kreeg hij daar dan wel onderdak totdat zijn eigen huis weer was opgebouwd. Alles samen dat moest wel in die tijd. Daar kunnen ze nu nog wat van leren. Toen langs de plas weer verder. Daar moesten de letters die in de zakken zaten worden ingeleverd bij Fred en Jan om de vrijheidsboodschap van te maken. Daarna weer verder, de Witteweg oversteken bij Diny en Petra en dan mochten ze samen met alle begeleiders en de burgemeester , in de legerauto’s en huifkar gaan zitten voor de zegetocht door het dorp.
Ondertussen kregen de ouderen een presentatie van Piet Roberts (onze mede-buurtverbinder en historicus) over alle oorlogsleed dat in Middelaar heeft plaatsgevonden. Alles was door Piet keurig in kaart gebracht en op de bijgaande foto’s zagen we de verwoestingen. Wiel PetersSengers zag zichzelf nog terug op een foto en er waren ook foto’s van overleden inwoners tijdens de oorlog, waaronder Jan Siebers. Ook de plaatsen die ons nu nog herinneren aan wat er in de oorlog is gebeurd, liet hij aan ons zien. Piet heel erg bedankt hiervoor. Bij de foto van het militair kerkhof in Mook nam onze burgemeester Willem Gradissen even het woord. De 4 mei viering van dit jaar gaat in het teken staan van alles wat in Middelaar is gebeurd, de vernielingen en de evacuatietocht en hoeveel dit voor de inwoners heeft betekend. Om iedereen in de gelegenheid te stellen vanuit Middelaar naar Mook te gaan, bekijken zij de mogelijkheid om een bus te laten rijden. Annie Braks vroeg of daarbij ook aan de voorafgaande kerkdienst kon worden gedacht. Plaats en tijd zullen nog door de gemeente bekend worden gemaakt.
Daarna hebben ze de kinderen verwelkomd, die na hun vreselijke tocht weer op school aankwamen. Pedro had ondertussen de heerlijke oorlogssoep opgewarmd en allerlei hapjes uitgestald, waaronder tulpenbollen in het zuur. Erg Lekker. Eigenlijk zouden we samen gaan eten en Pedro had allerlei vraagstellingen om iedereen jong en oud met elkaar in gesprek te laten gaan. Daar heeft het Corona virus een beetje roet in het eten gegooid maar Pedro zorgde ervoor dat alle gesprekken toch wel gaande bleven en het eten was heerlijk. Ook de vele pannenkoeken die Kosien en Ria hadden gebakken.
Toen alles op was gingen de kinderen weer naar hun klas en hebben we de opnamen van het muziekspektakel Lèvesloop … en trug nog bekeken. We waanden ons gelijk weer terug in de tijd en werden er stil van. Hiermee zijn we weer terug bij het begin van deze voor mij hele nieuwe ervaring. Ik had het niet willen missen. Iedereen heel erg bedankt en ik zal deze tijd en deze samenwerking nooit vergeten.
Prachtige foto’s van Marieke Lemmen weer!