Nadat de Maas bij Mook in de oorlog is leeggehaald door H.W. Paes voor o.a. de bouw van de Atlantikwall, de oorlog voorbij is en de wederopbouw van start gaat, komt de zandwinning in Mook weer op gang. Het gebeurt grootschalig en het gaat om veel geld. De Tijd: godsdienstig-staatkundig dagblad van 13-04-1948 wijdt er een uitvoerig artikel aan waarmee de lezer een goed beeld krijgt van de omvang van deze operatie.
MOKERHEI LEVERT DEVIEZEN
Tweeduizend ton zand en grind per dag voor wederopbouw van België.
Natuurschoon wordt in stukken gereten
(Van onze correspondent)
Mocht de Mokerhei een stil en verlaten oord te zijn waarheen de volksmond irritabele mensen wenste, thans heerst daar van de vroege morgen tot de late avond grote bedrijvigheid. Graafmachines scheuren de heidegrond van de oppervlakte en enorme kranen ploegen hun bakken diep in de onderliggende zand- en grindlagen. Auto's rilden af en aan en het lied van de arbeid weerklinkt op deze eens zo eenzame plaats, begeleid door het ronken van zware motoren.
Enige maanden voordat het vorige jaar enorme branden grote delen van het machtige Reichswald in Duitsland verwoestten, zetten arbeiders de spade in de zeker zo schone uitlopers van dit gebied rond Mook in Noord-Limburg. Door de enorme verwoestingen ten gevolge van de oorlogshandelingen, was in ons land, maar vooral ook in het buitenland, grote vraag ontstaan naar zand en grind voor woningbouw, herstel van wegen en dijken en voor de verbetering en vernieuwing van de spoorlijnen.
Vooral in België was de vraag naar deze producten zeer groot, met het gevolg dat men de Mookse berg, de voorpost van de Mokerhei, ging afgraven. Op bescheiden schaal werd begonnen. Met de spade in de hand verzetten 36 arbeiders in bet begin 70 ton zand per dag. Maar allengs werd getracht de productie hoger op te voeren. Graafmachines en kranen kwamen in het werk en in een minimum van tijd ontstond een grote gele gaping in een van de prachtigste delen van ons land. Natuurschoon ging verloren, maar deviezen kwamen ons land binnen. Want vrijwel alle zand en grind, dat in de Mookse berg gewonnen wordt, wordt uitgevoerd naar België, waarvoor aanhoudend schepen af en aan de Maas bevaren. Er zijn dagen geweest, dat 32 schepen voor de rede van Mook lagen, wachtend op de lading. Thans varen ongeveer 28 schepen in regelmatige vaart op België, een ruime toevloed van deviezen bewerkstelligend.
Allengs ontstond de N.V. Zand en Grind Exploitatiemaatschappij “Mook aan de Maas", die de afgraving ter hand nam. Thans wordt de productie van deze zandmijn op ongeveer 1500 à 2000 ton per dag geschat.
Hier ligt een groots project. Wanneer wij goed zijn ingelicht, zijn de plannen voor het graven van een kanaal, dat de Maas en de Rijn ter hoogte van dit gebied verbindt, reeds in een vergevorderd stadium. Met de huidige productiemiddelen kan men namelijk dertien jaar lang graven, voordat de Mookse berg in een Mookse kuil veranderd zal zijn. Want naar men mededeelde, kan hier zand tot een diepte van 70 meter verzet worden. Een groots project inderdaad, dat zich in de toekomst kan gaan uitstrekken naar de Jansberg tot diep in het Reichswald. Het blijkt voor sommigen tenslotte mogelijk in een zandige berg een goudmijn te vinden.
Ook deze afgraving kost levens, zoals Algemeen Handelsblad van 07-05-1948 meldt.
DOOR ZANDAFSCHUIVING GEDOOD
(Van onze correspondent)
Nijmegen, 7 Mei
Gisteren heeft bij de zandafgraving onder Mook een tragisch ongeluk aan twee mensen het leven gekost. Toen een groep verkenners van de katholieke padvinders uit Nijmegen langs een steile wand van de afgraving wilde afdalen, ontstond plotseling een zandafschuiving. Een der leiders van de groep en een verkenner werden onder de massa bedolven. Onmiddellijk werd begonnen met het uitgraven, waarbij de omwonenden hulp boden. Toen men hiermee nog bezig was, ontstond een nieuwe afschuiving. De gevolgen hiervan waren veel ernstiger. Drie mannen, nl. een verkenner en twee inwoners van Mook, werden diep onder de zandmassa bedolven. Het reddingswerk werd voortgezet, ondanks nieuwe afschuivingen. Men slaagde er in een der inwoners van Mook, die het bewustzijn reeds had verloren, te bevrijden, doch toen men de andere, een vader van negen kinderen en de verkenner W. van den Acker uit Nijmegen had gevonden, bleken de levensgeesten reeds te zijn geweken. Het gevaarlijke terrein is thans afgezet.
Met de afgraving van de Mooksche berg is de zandwinning in de gemeente Mook en Middelaar nog lang niet ten einde. Bij het afscheid van de voorzitter van Limburgs Landschap in juli 1948 ontplooit de burgemeester een nieuw plan, met belangrijke gevolgen voor het veld van de Slag op de Mookerhei. Het Limburgsch dagblad van 05-07-1948 maakt er melding van.
LIMBURGSE LANDSCHAPSDAG IN GENNEP
Voorzitter v. Sonsbeeck neemt afscheid van Limb. Landschap
Mook's historisch slagveld krijgt meren
GENNEP, 4 Juli. (spec. versl.). De jaarvergadering en Landschapsdag van 't Limburgs Landschap, die dit jaar te Gennep gehouden werd had ditmaal een weemoedige noot, doordat de voorzitter, mr. dr. VV. van Sonsbeeck voor de laatste maal de hamer hanteerde. Twaalf jaar lang heeft deze zich met al zijn gaven en geestdrift aan deze taak gegeven. Zelf verklaarde hij met spijt, wegens vertrek naar elders, zijn functie neer te leggen.
(…)
Na de lunch ging het per auto en bus naar de Piasmolen. Hier beklom het gezelschap eerst de Kloosterberg, nu door oorlogsgeweld ontbost maar kleurig door wilde bloemen. Op de helling bezichtigde men de resten van een Romeinse villa, en luisterde toen naar een uiteenzetting door de burgemeester van Mook, die vertelde over de grootscheepse plannen voor zandafgraving in deze gemeente. In het dal komen tussen Plasmolen en Middelaar twee grote afgravingen, die door 'n breed kanaal met de Maas worden verbonden. Het eindresultaat is twee diepe meren van tezamen 100 hectare; hogerop in de Mookse Heide ontstaat evenzo nog een meer van 50 hectare. Dit zand gaat naar België, en levert voor ons land aanzienlijke baten op. Zo zal dan het historisch terrein van de slag bij Mook voor een deel in water veranderen.
Over dit grootse plan, bekend als het Plan-Mook, wordt in de landelijk pers uitvoerig geschreven. Zo veel dat we daar de volgende keer aandacht aan schenken.
Bron: Delpher.nl
