Begin 2023 is er in onze gemeente een wijziging in de manier van afval ophalen en wegbrengen. GFT is gratis geworden, de grijze container met restafval wordt per lediging afgerekend en we kunnen met ons pasje ook naar de milieustraten elders. Bovendien is de mogelijkheid ingevoerd om restafval in een zak naar een container te brengen waar per klepopening wordt betaald (‘omgekeerd inzamelen’). Tegelijkertijd is opgeroepen tot een betere scheiding aan de bron te komen met de bedoeling de hoeveelheid restafval te verminderen.
Op woensdag 6 maart staat een discussie op de agenda van de algemene commissie over hoe nu verder. Moeten we allemaal ‘aan de zak’? Doen we eerst een proef in één gebied en kijken we dan hoe dat gaat verlopen alvorens het idee van ‘gekeerd inzamelen’ voor iedereen wordt ingevoerd? Of hebben we eigenlijk al voldoende informatie op basis van de huidige situatie, waarbij in elke kern de mogelijkheid om een zak weg te brengen bestaat voor wie dat wil, om te beslissen of verder experimenteren nog nodig is of juist niet? Allemaal vragen waarbij goede informatie behulpzaam kan zijn bij het vinden van een antwoord en het nemen van een afgewogen beslissing in de raadsvergadering van 15 maart a.s..
Nu we een volledig jaar met de nieuwe inzamelingswijze achter de rug hebben, wordt het tijd om goed op een rij te zetten wat het gevolg van die nieuwe maatregel voor ons gedrag heeft betekend. In november hebben we dat gedaan op basis van gegevens over de eerste negen maanden, maar nu hebben we een volledig overzicht. Daarbij baseren we ons op informatie van de DAR over 2023 en op gegevens van het CBS over eerdere jaren.
Totale hoeveelheid afval en de stromen daarbinnen
In tabel 1 staat de hoeveelheid afval die gemiddeld per inwoner is geregistreerd, uitgesplitst naar de belangrijkste afvalstromen. We zien dat de totale hoeveelheid huishoudelijk afval in 2022 al aanzienlijk (11%) minder was dan in 2021. De hoeveelheid huishoudelijk restafval is in 2022 gemiddeld per inwoner 12 kilo minder, en grof huishoudelijk afval is met 3 kilo afgenomen. De totale hoeveelheid afval is in 2023[1] vrijwel gelijk gebleven aan die in 2022, maar er zijn wel duidelijk verschuivingen, als gevolg van betere scheiding aan de bron. De hoeveelheid huishoudelijk restafval is in 2023 verminderd tot gemiddeld per inwoner 54,6 kilo; maar liefst 39 procent minder dan in 2022 en 46 procent minder dan in 2021.
Het blijkt dat de hoeveelheid opgehaald restafval de eerste maanden van het jaar relatief laag was en in augustus een piek vertoonde met een dubbele hoeveelheid van de gemiddelde maand daarvoor. En daarna werd weer het ‘oude’ niveau bereikt. Zie afbeelding 1.
Afvalstroom | 2021 | 2022 | 2023 |
Totaal huishoudelijk afval | 499,6 | 446,7 | 442,3 |
Huishoudelijk restafval | 101,7 | 89,5 | 54,6 |
Grof huishoudelijk restafval | 18,1 | 15,1 | 16,2 |
GFT-afval | 72,8 | 65 | 101,8 |
Oud papier en karton | 57,2 | 51,9 | 49,7 |
Textiel | 7,1 | 7,3 | 7,7 |
Verpakkingsglas | 29,5 | 27,9 | 24,6 |
PMD-fractie | 24,9 | 23,3 | 24,5 |
Grof tuinafval | 159,4 | 132,6 | 132,0 |
Luiers | 0 | 5,5 | 6,9 |
Tabel 1 – Huishoudelijk afval Mook en Middelaar naar afvalsoort voor 2021, 2022 en 2023, in kilo’s gemiddeld per inwoner
Tegenover de daling bij het restafval staat dat de gemiddelde hoeveelheid GFT in 2023 met 57 procent is gestegen in vergelijking met 2022, namelijk gemiddeld per inwoner van 65 kilo naar 102 kilo
Met name in juni is veel GFT opgehaald (zie afbeelding 2). Een gevolg van een betere scheiding, maar zeker ook een effect van het feit dat GFT niet meer per kilo wordt afgerekend en meer grof tuinafval nu in de groene container komt. En juni is natuurlijk een topmaand voor tuinafval. Met uitzondering van de luiers, zijn de andere stromen vrijwel gelijk gebleven. De luierinzameling is ook een succes met 25 procent meer dan 2022 en levert een vermindering op van het restafval.
De af- en toename op jaarbasis wordt nog duidelijker als we 2022 op 100 zetten en 2023 daaraan relateren, zoals in afbeelding 3 is gedaan, uitgaande van het totale aantal kilo’s.
Drukken we de verschillende afvalstromen uit in een percentage van het totaal, dan krijgen we de cijfers in tabel 2. Duidelijk wordt dat het aandeel huishoudelijk restafval is gedaald met 8 procentpunt, van 20 naar 12 procent, en dat GFT dat in omgekeerde richting doet, namelijk van 15 naar 23 procent.
De cijfers laten zien dat met het huidige ophaalsysteem de gewenste weg naar vermindering van restafval zeer duidelijk is ingeslagen.
2021 | 2022 | 2023 | |
Totaal huishoudelijk afval | % totaal | % totaal | %totaal |
Huishoudelijk restafval | 20% | 20% | 12% |
Grof huishoudelijk restafval | 4% | 3% | 4% |
GFT-afval | 15% | 15% | 23% |
Oud papier en karton | 11% | 12% | 11% |
Textiel | 1% | 2% | 2% |
Verpakkingsglas | 6% | 6% | 6% |
PMD-fractie | 5% | 5% | 6% |
Grof tuinafval | 32% | 30% | 30% |
Luiers | 0% | 1% | 2% |
Tabel 2 – Samenstelling huishoudelijk afval Mook en Middelaar, voor 2021, 2022 en 2023
Gebruik van de ‘overloopcontainers’
Op vier plaatsen in de gemeente zijn ondergrondse containers geplaatst voor restafval waar na een klepopening tegen betaling een zak in kan worden geworpen. Met ingang van 2023 is dat ingevoerd voor de ‘liefhebbers’. In de Dorpsstraat in Middelaar is in 2023 in die container 4.087 kilo gedeponeerd, in de Koningin Julianastraat in Mook 5.466 kilo, in de Prinsenweg in Molenhoek 9.472 kilo en in Plasmolen t.o. De Witteweg 879 kilo. In totaal dus 19.904 kilo[2]; nog geen 2,5 kilo per inwoner.
In verhouding tot de totale hoeveelheid kilo’s restafval is dat 4,5 procent. In bijlage 3 van het raadsvoorstel staat het aantal klepopeningen vermeld: in totaal zou het gaan om 4.321 klepopeningen. Zie tabel 3.
Duidelijk is dat met name het rendement van de overloopcontainer in Plasmolen zeer gering is. Weinig kilo’s en weinig klepopeningen.
Plaats overloopcontainer | kilo's | gemiddeld gewicht | aantal klepopeningen | kosten per kilo |
Dorpstraat 42 Middelaar | 4087 | 9,1 | 454 | 0,25 |
Koningin Julianastraat 12 MOOK | 5466 | 3,4 | 1710 | 0,67 |
Prinsenweg 39 Molenhoek | 9472 | 5,1 | 1997 | 0,45 |
Witteweg t.o. 14 PLASMOLEN | 879 | 4,3 | 180 | 0,53 |
Totaal | 19904 | 4,8 | 4341 | 0,47 |
Tabel 3 -Totaal kilo’s restafval in overloopcontainers (DAR), gemiddeld gewicht en klepopeningen (raadsvoorstel) en kosten per kilo naar plaats container en totaal.
Interessant is nu om te kijken wat de directe kosten voor de gebruiker zijn. In de bijlage 3 van het raadsvoorstel staat het gemiddeld aantal kilo’s per klepopening. Laten we aannemen dat de deponering dit jaar is geweest, dan kunnen we uitgaan van de prijs per klepopening van dit jaar (€2,27). De mensen in Middelaar die hun zak wegbrengen, zijn relatief goedkoop uit in vergelijking met de andere dorpen. Zij betalen gemiddeld 25 cent per kilo omdat ze erin slagen gemiddeld 9,1 kilo per klepopening te deponeren. In Molenhoek is dat aanzienlijk meer, namelijk 45 cent per kilo omdat ze er gemiddeld maar 5,1 kilo is stoppen. In Plasmolen is het 53 cent per kilo, met een gemiddelde van 4,3 kilo. In Mook is het zelfs 67 cent per kilo, omdat er gemiddeld 3,4 kilo in zit. Over de vier containers heen is het gemiddeld 47 cent per kilo, bij een gemiddelde van 4,8 kilo.
Hoe verhoudt zich dat nu ten opzichte van de kosten van de grijze container? In 2024 kost elke lediging €10,29. Prijs- en milieubewust zetten we de container natuurlijk pas aan de straat als hij goed vol zit. De grijze container heeft een inhoud van 180 liter. Daar kan dus best wat in. Als we uitgaan van 75 kilo – vermoedelijk vaak meer want op de container zelf staat 90 kilo - per container kosten die kilo’s maar 14 cent.
Deze vergelijking maakt duidelijk dat de 'zakbrenger duidelijk de zak is', oftewel veel goedkoper zou uit zijn als hij de grijze container zou gebruiken.
Heeft u een idee dat als we al ons huidige hoeveelheid huishoudelijk restafval in een plastic zak ‘omgekeerd’ zouden inzamelen bij een gemiddelde vulling van 4,8 kilo, hoeveel plastic zakken dat kost? Ruim 91.000. Is dat duurzaam, milieubewist?
Het VN-milieuprogramma zegt daarover: It is time to change how we produce, consume and dispose of the plastic we use.
Hoe doen we het in vergelijking met omliggende gemeentes?
Een belangrijk argument is de discussie is steeds dat gemeentes die werken met volledig omgekeerd inzamelen over het algemeen beter scoren op afvalresultaten. Dat zou ook gelden voor gemeenten vergelijkbaar met Mook en Middelaar. In bijlage 4 van het raadsvoorstel staat dat ook. Daarbij wordt dan bijvoorbeeld verwezen naar de gemeentes Druten en Beuningen. Bij een vergelijking is het belangrijk goed te kijken hoe de inzameling over de gehele linie in andere gemeenten gebeurt.
Omdat we voor 2023 alleen de gegevens van de gemeente Mook en Middelaar hebben, moeten we die vergelijking voor de andere gemeentes beperken tot 2022. Tabel 4 geeft daar de informatie over. We zien dat onze gemeente in 2023 qua totale hoeveelheid huishoudelijk afval de derde plaats inneemt. Echter, in de gegevens van Druten ontbreekt de hoeveelheid grof huishoudelijk afval omdat die buiten de gemeente wordt afgeleverd en niet wordt geboekt voor Druten[3].
In vergelijking met de eerste drie vermelde gemeentes hadden we in 2023 een hoeveelheid huishoudelijk restafval die al aardig in de richting van die gemeentes gaat. De hoeveelheid GFT-afval in de groene container is minder, maar daartegenover staat in onze gemeente veel grof tuinafval dat naar de milieustraat wordt gebracht.
En wat we al jaren zien is dat in Beuningen en Druten de hoeveelheid PMD extreem hoog is, namelijk het dubbele van wat mij aanleveren. Dat is vrijwel zeker een gevolg van het feit dat PMD daar in containers wordt ingezameld, waar met gemak wat ander soort afval in kan verdwijnen dat eigenlijk met een zak naar een container moet worden gebracht. Het is verbazingwekkend dat dit aspect in de discussies niet in ogenschouw wordt genomen.
Kortom we doen het in Mook en Middelaar best goed op het terrein van afvalscheiding op de manier waarop het nu gaat. Iedereen kan zelf uitmaken of hij/zij restafval in een zak wegbrengen of de grijze container te gebruiken.
2022 | Berg en Dal | Beuningen | Druten | Mook en Middelaar 2023 | Wijchen |
Totaal huishoudelijk afval | 536,6 | 437,8 | 421,1 | 442,3 | 465,3 |
Huishoudelijk restafval | 42,7 | 42,4 | 44,8 | 54,6 | 81,1 |
Grof huishoudelijk restafval | 17,7 | 15,2 | 0,4 | 16,2 | 18,5 |
GFT-afval | 177,2 | 155,7 | 173,8 | 101,8 | 137,7 |
Oud papier en karton | 57,5 | 58,6 | 51 | 49,7 | 55,7 |
Textiel | 7,8 | 7,9 | 8 | 7,7 | 6,1 |
Verpakkingsglas | 30,4 | 27,4 | 23,4 | 24,6 | 22,2 |
PMD-fractie | 37,5 | 48,4 | 48,9 | 24,5 | 34,5 |
Grof tuinafval | 85,2 | 17,3 | 28,7 | 132,0 | 32,3 |
Luiers | 5,8 | 4,5 | 4,1 | 6,9 | 4 |
Tabel 4 - Huishoudelijk afval voor Berg en Dal, Druten, Beuningen en Wijchen in 2022, en Mook en Middelaar in 2023 in kilo’s gemiddeld per inwoner
[1] Daarbij houden we geen rekening met wat onze inwoners naar andere milieustraten hebben gebracht want dat is voor alle gratis afvalstromen niet vast te stellen. Bovendien is het niet uitgesloten dat inwoners van andere gemeentes hun afval naar de milieustraat in Mook brengen.
[2] In de bijlage in het raadsvoorstel voorstel staan iets andere getallen. De hierboven gebruikte zijn afkomstig van de DAR.
[3] Zie hiervoor eerdere verhalen over huishoudelijk afval
Bron: Dar en CBS
